Bu maqola shuningdek qolgan tillarda ham mavjud:
English 
Русский (Russian)
Ўзбекистон иқтисодиёти ҳақидаги қизиқарли бир факт жамоатчиликнинг эътиборини тортди: шаверма ва лаваш ишлаб чиқариш давлатга автомобиль заводи BYDдан кўра кўпроқ солиқ тўлайди. Бу ҳақда республикадаги йирик компаниялардан келадиган солиқ тушумлари ҳақидаги маълумотларга таяниб, таҳлилчи Тимурмалик Эльмурадов маълум қилди.
Қиёслаш натижалари чинакам ҳайратланарли. Эльмурадовнинг сўзларига кўра, BYD Uzbekistan Factory 2024 йилнинг биринчи беш ойида 23,9 миллиард сўм миқдорида солиқ тўлаган. Қиёслаш учун, Evos тез таомлар тармоғи шу даврда 26,5 миллиард сўм солиқ тўлаган. Шу билан бирга, автозаводнинг айланмаси 1,7 триллион сўмни ташкил этган бўлса, Evosнинг айланмаси анча кичик — 330 миллиард сўм. Бироқ автозаводнинг солиқ юки атиги **1%**дан камроқни, тез таомлар тармоғиники эса **8%**ни ташкил қилади.
Ушбу маълумотлар, айниқса, турли иқтисодий соҳалар учун солиқ имтиёзлари ва преференциялар масаласида фаол муҳокамаларга сабаб бўлди. Эльмурадов қайд этишича, Халқаро Валюта Жамғармаси (ХВЖ) яқинда Ўзбекистонга сармоя жалб қилиш учун солиқ стимулларини қайта кўриб чиқишни тавсия қилган, бу эса бюджетга салбий таъсирини камайтиришга ёрдам беради.
“Бу ёмон фикр бўлмасди”, — таъкидлади таҳлилчи, солиқ сиёсатини ўзгартириш зарурлигини кўрсатиб.
Журналист ва блогер Никита Макаренко ҳам бу вазиятни шарҳлаб ўтди. Унинг фикрича, рақамлар Evos автозаводга нисбатан анча самарали солиқ тўловчи эканлигини кўрсатади.
“Демак, республика учун электромобиллар ишлаб чиқаришдан кўра шаверма ва лаваш ишлаб чиқариш фойдалироқ экан”, — дея ирония қилди Макаренко.
Унинг таъкидлашича, Evos автосаноатдан фарқли ўлароқ, катта солиқ ёки божхона имтиёзларидан фойдаланмаслиги эҳтимоли юқори. Шунингдек, тез таомлар тармоғи импорт қилинадиган кебаблар учун божларни жорий этишни талаб қилмайди.
“Ўзбекистоннинг Жаҳон Савдо Ташкилотига (ЖСТ) қўшилишига қарши бўлганлар, агар автосаноатимиз имтиёз ва преференциялардан маҳрум бўлса, бизга жуда оғир бўлиши ҳақида гапиришади. Аммо бу рақамларга қараганда, McDonald’s каби компаниялар бизнинг бозорга кирса, бу йўқотишни ўрнига қоплаши мумкин”, — дея хулоса қилди Макаренко.
Солиқ имтиёзлари ва преференциялар: тарафдорлар ва қарши томонлар
Бу ҳолат йирик корхоналар учун солиқ имтиёзлари ва улардан фойдаланиш самарадорлиги ҳақида муҳим саволларни кўтаради. Автосаноат ва бошқа асосий тармоқлар кўпинча катта солиқ стимулларидан фойдаланади, бу эса уларнинг давлат бюджетига қўшаётган ҳиссасини камайтиради. Бу кичик ва ўрта бизнесларга, жумладан Evosга, катта солиқ юки тушишига олиб келади.
Муҳокама шунингдек, Ўзбекистоннинг Жаҳон Савдо Ташкилотига қўшилиши ва автосаноатга мумкин бўлган оқибатларини қамраб олади. Барча иқтисодий соҳалар учун тенг шарт-шароитлар яратиш мамлакатга солиқ тушумлари манбаларини диверсификация қилишга ва йирик ишлаб чиқарувчилар учун имтиёзли шартлардан мустақил бўлишга ёрдам беради.
Шу тариқа, савол очиқ қолмоқда: автосаноатни катта солиқ имтиёзлари ҳисобига қўллаб-қувватлашни давом эттириш керакми ёки мамлакат учун Evos тажрибаси кўрсатганидек, солиқ тушумларининг самарали манбаи бўлган кичик ва ўрта бизнесни қўллаб-қувватлаш фойдалироқми?
Мақолада сунъий интеллект томонидан амалга оширилган таржима сабабли хатолар бўлиши мумкин. Тафсилотларни аниқлаш учун мақоланинг русча версиясига мурожаат қилинг. Агар хатоликларни сезсангиз, материални тузатиш учун Uzvaibik_bot телеграм-ботига ёзишингиз мумкин.
