Bu maqola shuningdek qolgan tillarda ham mavjud:
English 
Русский (Russian)
Toshkent viloyatida huquqni muhofaza qiluvchi organlar haydovchilik guvohnomasini noqonuniy yo‘l bilan olib berishni va’da qilgan firibgarlar guruhini aniqladi. Bunday xizmatlar uchun narxlar $1000 dan boshlanadi, bu esa haydovchilik guvohnomasini qonuniy yo‘l bilan olmaslik uchun qanchalik talab yuqori ekanligini ko‘rsatadi.
Bu qanday sodir bo‘lgan?
Piskent va Ohangaron tumanlarida o‘tkazilgan operatsiyalar firibgarlar ta’lim olish va imtihon topshirmasdan haydovchilik guvohnomasini olib berishni va’da qilgan sxemalarni ochib berdi. Masalan, Piskentda shaxs fuqaro M.M.dan $1000 dollar olayotgan paytda qo‘lga olindi, u o‘zining «yuqori lavozimdagi tanishlari» orqali guvohnoma olib berishni va’da qilgan. Ohangaron tumanida esa shunga o‘xshash sxema fosh etildi, bu yerda ikki mahalliy fuqaro shunday xizmat uchun $1000 va 20 million so‘m talab qilgan.
Aniqlangan barcha holatlar bo‘yicha 168-modda (firibgarlik) va 211-modda (pora berish) asosida jinoyat ishlari qo‘zg‘atildi. Hozirda ushbu jinoyatlarning barcha tafsilotlarini aniqlash uchun tergov ishlari olib borilmoqda.
Nima uchun haydovchilar bu yo‘lga boradilar?
O‘zbekistonda haydovchilik guvohnomasini olishda korruptsiya va firibgarlik yangi holat emas. Ko‘plab haydovchilar o‘qish va imtihon topshirish jarayonidan chetlab o‘tishga harakat qiladilar, buning bir nechta sabablari bor:
- Tizimning murakkabligi: O‘zbekistonda rasmiy imtihonlar orqali haydovchilik guvohnomasini olish qiyin va byurokratik to‘siqlar bilan bog‘liq ekanligi haqida keng tarqalgan fikr mavjud. Ba’zi odamlar tayyorgarlik ko‘rish va bir necha bor imtihon topshirishdan ko‘ra pul to‘lash osonroq deb hisoblaydilar.
- Korruptsiya: Mamlakatda uzoq vaqt haydovchilik guvohnomalarini berish tizimida korruptsiya mavjud bo‘lib kelgan, bu esa odamlarni guvohnomani «sotib olish» mumkinligi haqidagi o‘ylar bilan o‘rganib qo‘ygan. Tizimni tozalashga urinishlarga qaramay, eski sxemalar haydovchilarning talablari tufayli davom etmoqda.
- Imtihon tizimiga ishonchsizlik: Ko‘plab fuqarolar imtihonlarni topshirish jarayoni shaffof emas deb hisoblaydilar va hatto kerakli tayyorgarlik ko‘rgan taqdirda ham imtihonlarni topshirish qiyin. Bu odamlarni qonundan chetlab o‘tish yo‘llarini qidirishga undaydi.
- O‘qishga xohish yo‘qligi: Ba’zilar uchun o‘qishdan ko‘ra pul to‘lash osonroq, bu haydovchilarning bir qismida yo‘l harakati qoidalarini o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyaning past ekanligini ko‘rsatadi.
Bu nima uchun xavfli?
Avvalo, bunday sxemalar natijasida tayyorgarliksiz haydovchilar yo‘lga chiqib, yo‘l-transport hodisalari xavfini oshiradi. Yo‘l harakati qoidalarini bilmaslik nafaqat haydovchilarning o‘zlari, balki boshqa ishtirokchilar uchun ham hayotga xavf solishi mumkin.
Ikkinchidan, bunday holatlar huquq-tartibot tizimi va davlat imtihonlariga bo‘lgan ishonchni susaytiradi. Firibgarlik keng tarqalganda, davlat obro‘sini zaiflashtirib, korruptsiya davrini yaratadi.
Qanday kurashish mumkin?
Haydovchilik guvohnomasini olishda firibgarlikka qarshi kurashish uchun bir nechta muhim qadamlarni amalga oshirish kerak. Birinchidan, imtihonlar topshirish va guvohnoma berish jarayonini nazorat qilishni kuchaytirish zarur, pora olish va firibgarlikning har qanday imkoniyatlarini istisno qilish kerak. Bunda zamonaviy texnologiyalar, masalan, onlayn-monitoring yordam berishi mumkin.
Ikkinchidan, tizimning shaffofligini oshirish lozim. Fuqarolar imtihon topshirish jarayoni qanday tashkil etilgani, qanday qoidalarga amal qilish zarurligi va guvohnomani qanday olish mumkinligini aniq tushunishi kerak. Bu tizimga bo‘lgan ishonchni oshiradi va noqonuniy yo‘llarni qidirishga bo‘lgan xohishni kamaytiradi.
Nihoyat, haydovchilarni o‘qitishning ahamiyatini ta’kidlaydigan ta’limiy kampaniyalarni o‘tkazish muhimdir. Xavfsiz haydovchilik nafaqat shaxsiy, balki jamoat mas’uliyatidir. Bunday ma’rifiy tadbirlar odamlarning bu jarayonga bo‘lgan munosabatini o‘zgartirishi va ularni guvohnomani halol yo‘l bilan olishga undaydi.
Xulosa
O‘zbekistonda haydovchilik guvohnomasini olish tizimida firibgarlik jiddiy muammo bo‘lib qolmoqda. Bu haydovchilar ta’limi va davlat tuzilmalariga bo‘lgan ishonchdagi chuqur tizimli muammolarni aks ettiradi. Biroq, bunday sxemalarni tugatish mamlakat yo‘llarini xavfsizroq qilish va qonunga bo‘lgan hurmatni qaytarish yo‘lidagi birinchi qadamdir. Fuqarolar haydovchilik guvohnomasini olish shunchaki rasmiylik emas, balki yo‘l harakati ishtirokchilarining xavfsizligiga bog‘liq hayotiy muhim ko‘nikma ekanligini tushunishlari kerak.
Maqolada sun’iy intellekt tomonidan amalga oshirilgan tarjima sababli xatolar bo‘lishi mumkin. Tafsilotlarni aniqlash uchun maqolaning ruscha versiyasiga murojaat qiling. Agar xatoliklarni sezsangiz, materialni tuzatish uchun Uzvaibik_bot telegram-botiga yozishingiz mumkin.
