Bu maqola shuningdek qolgan tillarda ham mavjud:
English 
Русский (Russian)
O‘zbekiston yo‘llarida raqamlarini turli usullar bilan yashirayotgan avtomobillar tobora ko‘proq uchramoqda. Haydovchilar ifloslik, qog‘oz, skotch, izolyatsiya tasmasi, maxsus plyonka va hatto boshqa avtomobillarning raqamlaridan olingan harflar va sonlarni qo‘llashmoqda. Bunday haydovchilar o‘z qilmishlari bilan oldindan jinoyatga tayyorgarlik ko‘rishmoqda. Ular raqamlarini yashirish orqali jazodan qochmoqchi bo‘lishadi, keyinchalik esa yo‘l qoidalarini buzib, javobgarlikdan qutilish umidida yurishadi.
Bu holat qonunchilikda shoshilinch o‘zgartirishlarni talab qiladi. Agar qat’iy choralar ko‘rilmasa, buzilishlar soni ko‘payib, ular bilan birga avariyalar va inson qurbonlari ham ortib boraveradi. Jamiyat tushunishi kerak: raqamlarini yashirayotgan odam shunchaki ayyor haydovchi emas, balki xavfli jinoyatchidir. Bu holatga faqat qat’iy choralar va jiddiy jazolar orqali chek qo‘yish mumkin.
Bu shunchaki buzilish emas – jinoyatga tayyorgarlik
Har bir haydovchi raqamlarini yashirayotganda, faqat bitta maqsadni ko‘zlaydi – qoidalarni buzish va jazodan qochish. Bu xatolar emas, balki ongli ravishda amalga oshirilayotgan qilmishlar. Bunday odamlar tezlikni oshirish, qizil chiroqda to‘xtamaslik, yo‘l chiziqlarini va belgilarning talablarini e’tiborsiz qoldirish kabi qoidabuzarliklarga oldindan tayyorlanadi. Bu shunchaki mayda buzilish emas – bu potensial jinoyatga tayyorgarlik.
Shuni tushunish kerak: bunday haydovchilar o‘z qilmishlarining fojia bilan yakunlanishi mumkinligini yaxshi bilishadi. Tezlik va svetoforning qizil chiroqlarini e’tiborsiz qoldirish og‘ir avariyalarning asosiy sabablaridan biridir. Ular piyodani urib yuborishi, boshqa avtomobilga to‘qnashishi yoki boshqa yo‘l harakati qatnashchilari hayotiga tahdid solishi mumkin. Raqamlarni yashirish – bu jinoyatga tayyorgarlik bo‘lib, bunday haydovchilarni potensial qotillar deb atash mumkin.
Nega jazolar shu qadar yengil?
Rossiyada yaqinda bunday qilmishlar uchun haydovchilik guvohnomasidan 1,5 yilga mahrum qilish jazosi joriy etildi. Ammo O‘zbekistonda-chi? Faqatgina jarima. Haydovchi qanchalik bezbetlik bilan raqamlarni yashirganiga qarab, jarima miqdori 3 dan 10 bazaviy hisoblash miqdorigacha (BHM) bo‘lishi mumkin:
- 3 dan 5 BHM gacha (1,1 milliondan 1,8 million so‘mgacha) – raqamlarni yashirishga urinish uchun.
- 5 BHM (1,8 million so‘m) – agar haydovchi raqamlarsiz avtomobil haydagan bo‘lsa.
- 10 BHM (3,7 million so‘m) – soxta yoki o‘zgartirilgan raqamlar bilan yurish uchun.
Lekin hatto 10 BHM ham ongli ravishda qonunni buzishga va boshqalarning hayotiga tahdid solishga tayyor bo‘lgan shaxs uchun yetarli jazo emas. Chunki bu shunchaki buzilish emas – bu boshqa odamlarning hayoti bilan o‘ynashishdir. Har kuni ko‘chaga chiqadigan piyodalar bunday mas’uliyatsiz haydovchilar qurboni bo‘lishi mumkinligini bilishmaydi.
Nima qilish kerak? Bu hodisaga qanday barham berish mumkin?
Hayotda bo‘lgani kabi, yo‘llarda ham jazodan qutulish – qoidabuzarlikka imkon beradi. Shu sababli, jazolar ramziy bo‘lib qolayotgan ekan, muammo tobora kuchayib boradi. Bu hodisaga barham berish uchun quyidagi choralar zarur:
- Jazoni kuchaytirish. Haydovchilik guvohnomasidan 1-2 yilga mahrum qilish. Qayta-qayta qoidabuzarlik qilganlar uchun – guvohnomani butunlay olib qo‘yish.
- Jarimalarni oshirish. Jarima miqdori shunday bo‘lishi kerakki, raqamlarni yashirish haydovchilar uchun foydasiz bo‘lsin.
- Avtomobilni musodara qilish. Takroriy qoidabuzarlik sodir etilganda – avtomobilni musodara qilish.
- Kameralarni ko‘paytirish. Yo‘l harakati qoidabuzarliklarini qayd etish uchun kameralar sonini ko‘paytirish va hatto yashirilgan raqamlar bilan bo‘lgan buzilishlarni aniqlash.
Мақолада сунъий интеллект томонидан амалга оширилган таржима сабабли хатолар бўлиши мумкин. Тафсилотларни аниқлаш учун мақоланинг русча версиясига мурожаат қилинг. Агар хатоликларни сезсангиз, материални тузатиш учун Uzvaibik_bot телеграм-ботига ёзишингиз мумкин.
