Bu maqola shuningdek qolgan tillarda ham mavjud:
English 
Русский (Russian)
Сўнгги йилларда Ўзбекистонда ёввойи ҳайвонлар билан ноқонуний савдо ҳолатлари кўпайиб бораётган бир пайтда, Андижон шаҳридаги “Қизил калпоқча” ҳайвонот дўкони жамоатчиликни яна бир бор ҳайратга солди — улар крокодилларни сота бошлади. Бу ҳайвонот дўкони илгари ҳам бир неча бор ёввойи ҳайвонлар билан ноқонуний савдо ва уларга нисбатан шафқатсиз муносабати билан хабарларда тилга олинган. Жуда кўп шикоятларга қарамай, дўкон эгаларига нисбатан ҳеч қандай чоралар кўрилмади.
Бу ҳақда экологияга ихтисослашган “Эколог” телеграм-канали хабар берди. Дўкон эгаси ўз жазосизлигини ҳис қилиб, қонунбузарликларни давом эттирмоқда ва энди крокодилларни сотмоқда. Қуйидаги муҳим саволлар туғилади: унга бундай хавфли ҳайвонларни савдоси қилишга рухсат берилганми? Крокодиллар қаердан олиб келинган ва улар қай тартибда мамлакатга киритилган? Бу саволлар Андижон вилояти Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги бошқармаси томонидан зудлик билан текширилиши керак.
Бу муаммо яқинда президент раислигида ўтган йиғилишда ҳам муҳокама қилинган бўлиб, хусусан, ёввойи ҳайвонларни уйларда сақлаш масаласи кўтарилди. Ўзбекистонда бу амалиёт кенг тарқалган: шерлар, илонлар ва энди ҳатто крокодиллар ҳам “уй ҳайвони” сифатида сақланмоқда. Бироқ, мутахассислар таъкидлаганидек, бу йўналиш деярли қонун билан тартибга солинмаган.
Мамлакат ёввойи ҳайвонларни жисмоний шахслар, хусусий цирклар ва сайёр томошалар томонидан сақлашни назорат қилиш учун қонунчилик базасини яратиши зарур. Бу ҳайвонларни сақлаш тақиқланиши ва улар махсус зоопарклар, океанариумлар ва илмий муассасалар қошидаги реабилитация марказларига топширилиши таклиф қилинмоқда.
Ёввойи ҳайвонларни уйда сақлаш нима учун хавфли?
Ёввойи ҳайвонларни уй шароитида сақлаш ҳам эгаси, ҳам жамият учун бир қанча хатарларни келтириб чиқаради. Бунинг бир неча сабаблари бор:
- Инсонлар учун хавф. Ёввойи ҳайвонлар, айниқса шерлар, илонлар ёки крокодиллар одамлар яқинида яшашга мослашмаган. Уларнинг инстинктлари тажовузкорликка олиб келиши мумкин, бу эса хонадон аъзолари ва атрофдагиларнинг хавфсизлигига таҳдид солади. Ёввойи ҳайвонлар эгалари ёки тасодифий ўткинчиларга ҳужум қилиб, жиддий жароҳатлар ёки ҳатто ўлимга сабаб бўлиши мумкин.
- Нотўғри сақлаш шароити. Уй шароити ёввойи ҳайвонларга уларнинг табиий муҳитидаги шароитларни тақдим эта олмайди. Масалан, крокодилларга катта сув ҳавзалари ва махсус овқатланиш рациони керак. Жой етишмовчилиги, нотўғри озиқлантириш ва етарли парваришнинг йўқлиги ҳайвонларнинг азобланиши, касалликлар ва уларнинг эрта ўлишига олиб келиши мумкин.
- Касалликлар тарқалиши. Ёввойи ҳайвонлар хавфли инфекциялар ва вирусларни олиб юриши мумкин, улар одамларга юқиши эҳтимоли бор. Бундай ҳайвонларни ветеринария хизмати назоратисиз сақлаш эпидемияларнинг тарқалиш хавфини оширади. Бу COVID-19 каби янги вируснинг пайдо бўлишига олиб келиши мумкин.
- Ноқонуний савдо ва браконьерлик. Кўпгина ёввойи ҳайвонлар мамлакатга браконьерлар ва контрабандачилар орқали ноқонуний йўллар билан киритилади. Бу ёввойи ҳайвонларни уларнинг табиий муҳитида ноқонуний овлашнинг ортишига олиб келади, бу эса кўплаб турлар популяциясига салбий таъсир кўрсатади ва экотизимларнинг бузилишига олиб келади.
Чораларни кучайтириш зарурияти
Ёввойи ҳайвонларни тегишли рухсатсиз ва мос шароитларсиз сотиш қонунбузарликнинг жиддий тури сифатида баҳоланиши керак. Ёввойи ҳайвонлар савдосини назорат қилиш бўйича чораларни кучайтириш, лицензиялаш ва ҳайвонот дўконларини мунтазам текшириш зарур. Шунингдек, ёввойи ҳайвонларни уйда сақлашнинг қанчалик хавфли ва масъулиятсиз эканлигини аҳолига тушунтирувчи маърифий дастурларни яратиш зарур.
Фақат қатъий назорат чоралари ва жамиятни тўғри хабардор қилиш орқали бундай ҳолатларнинг олдини олиш ва одамлар ҳамда ҳайвонларни шафқатсизлик ва бундай хатти-ҳаракатларнинг хавфли оқибатларидан ҳимоя қилиш мумкин.
Матн ИИ томонидан таржима қилинган. Аниқроқ маълумот учун мақоланинг рус тилидаги вариантини фойдаланинг
