Бу мақола шунингдек қолган тилларда ҳам мавжуд:
English 
Русский (Russian)
Бугунги кунда Ўзбекистонда ит ва мушукларни мажбурий чиплаш жорий этилиши ҳақида янгилик оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда кенг тарқалди ва катта резонанс келтириб чиқарди. Бир қарашда, бундай ташаббус жамият учун жуда оқилона ва фойдали кўринади, лекин муҳим бир шарт билан – агар у тўғри амалга оширилса. Бироқ, ҳозирнинг ўзидаёқ кўплаб саволлар пайдо бўлмоқда, уларга ҳали аниқ жавоблар йўқ. Масалан, эгалари ўз ҳайвонларига чип ўрнатишларини қандай назорат қилишади ва бунга ким тўлайди – давлатми ёки фуқароларми?
Асосий саволларга жавобларнинг йўқлиги шубҳаларни келтириб чиқаради. Чиплашни жорий этиш – бу жиддий қадам бўлиб, таҳлил ва тайёргарликни талаб қилади. Ҳозирча эса бу фақат ҳукуматнинг ўйлаб кўрилмаган навбатдаги истаги бўлиб кўринади ва бу кўпроқ муаммоларни келтириб чиқаради, ечимларни эмас.
Мажбурий ёки ихтиёрий тизимми?
Саволнинг қўйилишига қараганда, гап мажбурий чиплаш тизими ҳақида кетмоқда, чунки агар ҳайвон эгаларини ҳайвонларини чиплашга мажбурламасалар, кўпчилик бундай қилишга ихтиёрий равишда рози бўлмайди. Бу ерда асосий савол туғилади: бу талабнинг бажарилишини ким ва қандай назорат қилади?
Маълумки, фақат қонун жорий этиш кифоя эмас, балки унинг бажарилишини назорат қилиш механизмни ҳам яратиш керак бўлади. Эгаларини аниқлаш, улар ҳайвонларини чиплашмаганини қандай аниқлашади? Бу кўчада текширувми, уйга ташрифми ёки ветеринария клиникаларида мунтазам текширувми? Ҳозирча бу қандай амалга оширилиши ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқ.
Чиплашни ким тўлайди?
Яна бир муҳим савол — чиплаш харажатларини ким кўтаради. Чиплар бепул бўладими? Эҳтимол, йўқ. Агар ҳайвон эгалари бунга тўлашга мажбур бўлса, бу қанча туради? Ва бу бир марталик тўлов бўладими ёки ҳар йили тизимга маълумотларни янгилаш учун қўшимча тўловлар талаб қилинадими? Бу тафсилотлар фуқароларнинг бу чорани иқтисодий жиҳатдан қанчалик қабул қилиши мумкинлигини тушуниш учун жуда муҳимдир.
Кўриниб турибдики, ҳамма ҳам ҳайвонларни боқиш учун қўшимча харажатларни кўтара олмайди, айниқса, кам таъминланган фуқаролар ҳақида гап кетганда. Бу жиҳат қандай ҳисобга олинади? Чиплашни тўлай олмайдиганлар учун молиявий ёрдам кўзда тутиладими? Ахир, мажбурий чиплашдан воз кечиш жарима ёки ҳатто ҳайвонларни мусодара қилишга олиб келиши мумкин, бу эса ҳайвон эгалари ўртасида жиддий ташвиш уйғотади.
Бошпанасиз ҳайвонлар билан нима бўлади?
Жиддий савол — кўплаб бошпанасиз ит ва мушукларга нима бўлади? Ҳозирги вақтда ҳайвонлар бошпаналарини қўллаб-қувватлаш учун ҳам маблағ йўқ, барча бошпанасиз ҳайвонларни чиплаш ҳақида гапирмаса ҳам бўлади. Бошпанасиз ҳайвонларни чиплаш учун маблағ қаердан олинади? Ва бунга ким масъул бўлади? Агар чиплаш тизими фақат уй ҳайвонлари учун жорий этилса, бу кўчадаги ҳайвонлар муаммосини ҳал қилмайди.
Янги ташкилот яратиладими?
Чиплаш тизими назорат ва мониторингни талаб қилади. Ким бунга масъул бўлади? Янги тузилма яратиш ёки мавжуд идораларни кенгайтириш масаласи ҳам очиқ қолмоқда. Бу махсус ҳайвонлар билан шуғулланадиган агентлик бўладими ёки назорат вазифаси ветеринария хизматларига юклатиладими? Бу тафсилотлар аниқ бўлиши керак, чунки бундай кенг қамровли тизимни жорий этиш жиддий қийинчиликдир.
Шубҳасиз, ҳайвонларнинг хавфсизлиги ва соғлиғини таъминлаш, шунингдек, уларга нисбатан масъулиятсизлик билан курашишда чиплаш муҳим қадам бўлиши мумкин. Бироқ, кўплаб саволларга аниқ жавоблар берилмаса, бу ташаббус катта қаршиликка дуч келиши мумкин. Бундай тизимни жорий қилишдан аввал, барча жиҳатларни чуқур ўйлаб чиқиш лозим: молиялаштиришдан тортиб ташкилий масалаларгача.
Ҳозирча эса бу қарор жуда шошилинч ва етарлича ишлаб чиқилмаган кўринади. Эҳтимол, ҳайвонлар учун бошпана яратиш ва бошпанасиз ҳайвонларга тизимли ёрдам кўрсатиш каби долзарб муаммоларга эътибор қаратиш ўринлидир, уй ҳайвонлари эгалари учун янги мажбуриятлар юклашдан кўра.
Матн ИИ томонидан таржима қилинган. Аниқроқ маълумот учун мақоланинг рус тилидаги вариантини фойдаланинг
