Бу мақола шунингдек қолган тилларда ҳам мавжуд:
English 
Русский (Russian)
Ўзбекистонда кўп йиллар давомида ҳайдовчилик гувоҳномасини “келишув” орқали олиш кенг тарқалган амалиёт бўлган. Ҳайдовчилик гувоҳномасини автомактаблар орқали сотиб олиш одатий ҳолга айланган, пул масъул шахсларга топширилган, одам эса фақатгина имтиҳонларга келиб, унга “ёрдам беришар” ва керакли тугмаларни тезда босиб, ҳайдовчилик гувоҳномасини оларди. Бундай хизматнинг нархи 100 дан 500 долларгача бўлган, бу эса уни кенг аҳоли қатламлари учун қулай қилган.
Аммо сўнгги икки йил ичида вазият сезиларли даражада ўзгарди. Мамлакатда янги ягона имтиҳон марказлари пайдо бўлди, бу эса пул орқали гувоҳнома олиш жараёнини анча мураккаблаштирди. Бу марказлар шаффофликни ошириш ва коррупция схемаларини йўқ қилиш учун ташкил этилган ва бу мақсадларига ериша олдилар. Уларнинг фаолияти туфайли энди ҳайдовчилик гувоҳномасини тўғридан-тўғри “сотиб олиш” деярли имконсиз бўлиб қолди, натижада ноқонуний хизматлар учун нархлар кескин ошди.
Ўзбекистон ҳукумати ҳайдовчилик гувоҳномаларини бериш тизимида коррупцияни йўқ қилишга уринишларига қарамай, ноқонуний йўллар билан гувоҳнома олиш усуллари ҳали ҳам мавжуд. Фирибгарлар бу орқали пул ишлаш учун янги схемаларни ишлаб чиқиб, фуқароларга ўқиш ва имтиҳон жараёнларини айланиб ўтишни таклиф қилишади. Бугунги кунда коррупция схемалари орқали ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш нархи 900 дан 2000 долларгача бўлиб, давом этиб ошмоқда.
Энг кенг тарқалган схемалардан бири автомактабдаги “келишувлар”дир. Фирибгарлар одам курсларга қатнамасдан, сохта ҳужжатлар эвазига пул тўлашни таклиф қилишади. Бу схемалар автомактаблар билан боғлиқ ҳолда амалга ошади, ички ҳужжатларни сохталаштириш ва назарий ҳамда амалий имтиҳонларни “қоғозда” топшириш имконини тақдим этишади.
Кўпинча фирибгарлар мижозларни уларнинг УББ ходимлари ёки қариндошлари борлигига ишонтиришади, улар ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш жараёнини тезлаштиришлари мумкинлигини айтишади. Бу каби схемаларда улар автомактабларни бутунлай четлаб ўтишни ва давлат тузилмалари орқали гувоҳномаларни олишни ваъда қилишади. Аслида эса одам ё сохта гувоҳномага эга бўлади, ёки умуман ҳеч нарса ололмайди, пулларидан айрилиб, фирибгар шунчаки ғойиб бўлади.
Бу схемаларнинг асосий элементларидан бири шундаки, фирибгарлар ўз мижозларининг жим туришига таянишади. Кўплаб фуқаролар ноқонуний йўл билан гувоҳнома олишни хоҳлаганлари учун фирибгарлик ҳолатларида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга мурожаат қилишдан қўрқишади. Улар ўз ҳаракатлари учун жавобгарликка тортилишидан қўрқишади, чунки ўзлари ҳам коррупциявий схемаларда иштирок этишга тайёр бўлишган. Бу эса фирибгарликнинг янада кенгайишига замин яратади, чунки жиноятчилар мижозлари томонидан фош этилиш эҳтимоли жуда кам эканлигини билишади.
Бозордаги яна бир кенг тарқалган схема — бу сохта ҳайдовчилик гувоҳномаларини сотиш. Бундай ҳужжатлар ташқи кўринишидан ҳақиқийсидан фарқ қилмаслиги мумкин, аммо уларни ишлатиш катта хавфларни ўз ичига олади, чунки уларнинг сохталиги текширув пайтида барвақт фош бўлади.
Бундай хизматлар бозори кенгайиб бораётганини тасдиқловчи далил сўнгги ҳибсга олишлар ҳисобланади. Шу ҳафта ичида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ўқимаган ҳолда ҳайдовчилик гувоҳномасини олишни ваъда қилган уч нафар жиноятчини қўлга олишганини маълум қилишди.
Масалан, Тошкентда бир эркак ўз танишига ўқимасдан ҳайдовчилик гувоҳномасини 1400 долларга олишни ваъда қилган. У 300 доллар ва 1,2 миллион сўм олдиндан тўлов олганидан сўнг, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар томонидан қўлга олинган.
Навоий шаҳрида эса бир фуқаро танишлари орқали “B” тоифали ҳайдовчилик гувоҳномасини олиб беришни ваъда қилганида, 15 миллион сўм олаётган пайтида қўлга олинган. Шунга ўхшаш ҳолат Янгийўлда ҳам юз берган, у ерда бир эркак ҳайдовчилик гувоҳномасини олишга ёрдам бериш учун 900 доллар олишга уриниш қилган.
Аниқланган барча ҳолатлар бўйича Жиноят кодексининг 168 (фирибгарлик) ва 211 (пора бериш) моддалари бўйича жиноят ишлари қўзғатилган. Мазкур ишлар бўйича тергов давом этмоқда.
Бизнинг тавсиямиз – ҳайдовчилик гувоҳномасини олишда ноқонуний йўллар ва шубҳали схемалардан фойдаланманг. Ўқишни тамомлаб, йўл ҳаракати қоидаларини ўрганиш ва имтиҳонларни ҳалол топшириш шунчаки расмиятчилик эмас, балки ҳаётий заруратдир. Йўл ҳаракати қоидаларини билиш ва ҳайдаш кўникмаларига ишонч билан эга бўлиш, энг аввало, ўзингизга керак. Бу сизга йўллардаги авариялардан сақланишга, шунингдек, ўзингизнинг ва атрофдагиларнинг ҳаётини ҳимоя қилишга ёрдам беради. Ҳайдовчилик гувоҳномасини қонуний йўллар билан олиш сизга рулда ишончни таъминлайди ва келажакда қонун билан боғлиқ муаммолардан халос этади.
Матн ИИ томонидан таржима қилинган. Аниқроқ маълумот учун мақоланинг рус тилидаги вариантини фойдаланинг