Bu maqola shuningdek qolgan tillarda ham mavjud:
Русский (Russian)
2024-yil 9-noyabrda Toshkentda O‘zbekistondagi birinchi moslashuvchan intellekt forumi (AQ Forum) doktorlar ishtirokida o‘tkazildi. Ishtirokchilar jahon psixologiyasidagi yangi yo‘nalishlarni, ruhiy salomatlikni saqlash, charchoq hamda xavotirni oldini olish masalalarini muhokama qildilar.
AQ konsepsiyasi amerikalik Yel universitetining psixologiya professori Robert Sternberg tomonidan pandemiya davrida “Moslashuvchan intellekt” kitobini nashr etganidan so‘ng keng tarqaldi. Ushbu kitobda asosiy tezis: moslashuvchan intellekt – kelajakning intellekti ekanligini ta’kidlagan.
Forumda 350 dan ortiq ishtirokchi yig‘ildi, ular orasida tanilgan olimlar, amaliy psixologlar, yirik kompaniyalar vakillari va xulq-atvorni boshqarish texnologiyalariga qiziqqanlar ishtirok etdi.
Forum dasturiga uchta panel muhokamasi, psixologiya fanlari doktori Tahir Yusupovich Bazarovning ma’ruzasi va motivatsion spikerlarning chiqishlari kirdi.
Forum “O‘zgaruvchan dunyoda shaxs: salomatlik, moslashuvchanlik, rivojlanish” mavzusidagi panel muhokamasi bilan ochildi. Unda ishtirok etganlar:
- Tahir Yusupovich Bazarov, psixologiya fanlari doktori, M.V. Lomonosov nomidagi Moskva davlat universiteti professori, Toshkentdagi MGU filiali rahbarining o‘rinbosari;
- Kamran Abduzaxidovich G‘ulamov, Markaziy Osiyo universiteti rektori;
- Anna Vladimirovna Proxorova, tibbiyot fanlari doktori (Toshkent), Sensor integratsiya va nutq rivoji markazi bosh shifokori, Menta’l samaradorlik akademiyasining asoschisi;
- Konstantin Grigorievich Dobretsov, tibbiyot fanlari doktori, Moskva shahridagi Hid va olfaktoriya patologiyasi ilmiy-tadqiqot instituti direktori, RAEN a’zosi.
Tahir Yusupovich Bazarov o‘z ma’ruzasi davomida noaniqlik sharoitida xavotirni kamaytiruvchi his-tuyg‘ular va eng yaxshi resurs holatiga erishish uchun qanday psixologik texnikalar yordamida buni amalga oshirish mumkinligini muhokama qildi. U moslashuvchanlikni vaziyatga moslashish emas, balki haqiqatni shunday tahlil qilish qobiliyati deb atadi, bunda har doim inson uchun eng optimal yechimni topish va har qanday murakkab vaziyatni yengib o‘tish mumkin. “Faqat o‘z kelajagini qurishga mas’uliyatni o‘z zimmalariga olgan odamda kelajak bor”, —u hulosa qildi.
Kamran Abduzaxidovich G‘ulamov ta’lim muassasalarining o‘zgarishlardagi roli haqida Markaziy Osiyo universiteti (Central Asian University) misolida gapirdi: “Ta’lim tugagandan so‘ng biznesda raqobatbardosh bo‘lish uchun ko‘nikmalarni rivojlantirish zarur: intizom, barqarorlik, mas’uliyat… Mashhur psixolog Erix Fromm Ozodlik haykalini qurishganida, endi Mas’uliyat haykalini qurish zarurligini aytdi, chunki mas’uliyat bo‘lmasa, ozodlik bo‘lmaydi”.
Tibbiyot fanlari doktori Anna Vladimirovna Proxorova muvaffaqiyatli insonlarning xulq-atvor strategiyalarini, jumladan inqirozli vaziyatlarda qanday harakat qilishlarini tasvirlab berdi: “Bunday bir ibora bor: “Fors-major holatlarida biz o‘zimizdan kutgan darajaga ko‘tarilmaymiz. Biz o‘zimizni tayyorlagan darajaga tushib ketamiz”. Moslashuvchanlik — bu inson o‘ziga ta’minlashi kerak bo‘lgan tayyorgarlik. U barqarorlik, ishonch va kelajagingizga huquq beradi”.
Tibbiyot fanlari doktori Konstantin Grigorievich Dobretsov hidning hayotimizdagi roli va uning moslashuvchan intellekt bilan bog‘liqligini tushuntirib berdi: “Hid orqali biz organizmning barcha tuzilmalariga eng tez ta’sir ko‘rsatamiz, chunki bu his uchun mas’ul bo‘lgan miya qismlari evolyutsiya jarayonida boshqa qismlardan avval yaratilgan. Hamma narsa his-tuyg‘ulardan boshlanadi va intellekt bilan tugaydi”.
Ma’ruza tugagach, ikkinchi panel muhokamasi bo‘lib o‘tdi. Psixologlar, shifokorlar, HR mutaxassislari va ta’lim sohasidagi vakillar psixologiya va moslashuvchan intellektning salomatlik, munosabatlar va karyera kontekstidagi o‘rni haqida muhokama qildilar.
Qarishga qarshi integrativ tibbiyot shifokori, kardiolog, nutrisiologiya boyicha mutaxassis, tibbiyot fanlari nomzodi Olga Aleksandrovna Govorova shifokorning hayotidagi psixologiyaning roli va bemorlar bilan ishlashda qanday ahamiyatga ega ekanligini aytib berdi: “Salbiy his-tuyg‘ular bizni tez-tez qo‘rqitadigan “fast-food”dan ko‘ra kuchliroq zarar yetkazadi. Bizning zamonamizning belgilari — bu zaiflik. Har ikkinchi bemor zaiflikdan va kuch yetishmovchiliqga shikoyat qiladi. Bu har doim vitaminlar yoki minerallar yetishmasligi yoki atrof-muhitning ifloslanishi oqibatlari bo‘lmasligi mumkin.
Ba’zan insonning ichida nimadir buzilib ketadi, hayotdan xursandchilik yo’qoladi yoki u o’z xohishini amalga oshira olmaydi, va unga faqat antidepressantlar taklif etiladi”.
BMTda stress bo’yicha maslahatchi, “Psixolog bilan muloqot” televizion loyihasining muallifi va olib boruvchisi Olga Stanislavovna Suxinina-Turaeva bolalarning bulling va ijtimoiy adaptatsiyasi haqida og’ir mavzularni ko’rib chiqdi. ” “Moslashuvchan intellekt bolalarni murakkab vaziyatlarda to’g’ri strategiyalarga o’rgatadigan asosiy komponentlarni o’z ichiga oladi”, — dedi Olga Stanislavovna, AQ bilan ishlash hisobi orqali emotsiyalarni boshqarish, tanqidiy vaziyatlarda tez echimlar topish va kreativ fikrlash qobiliyatiga ega avlodni tarbiyalash mumkinligini ta’kidlab.
Uchinchi muhokama ishtirokchilari — biznes va HR vakillari samarali korporativ muhit yaratish mexanizmlari, yondashuvlari va usullarini muhokama qildilar. AGROUP MOTORS HRD Viktoriya Tokova xodimlar bilan hamkorlik qilish va rahbarning muhim ko’nikmasi — inson markazli ish muhitini yaratish qobiliyati haqida gapirdi. Unda adaptiv reaksiya o’zgarishlarga korporativ madaniyatning bir qismiga aylanishi kerak, stress-faktor bo’lmasligi kerak, bu esa XX asrdagi holat edi.
Forumning uchinchi blogida O’zbekistonda mashhur motivatsion spikerlar — Umrbek Utarov va Iroda Utarova o’z potentsialini ochish texnikalari, inson har kuni duch keladigan qiyinchiliklar va to’siqlarga qaramasdan oldinga borishi mumkinligi haqida gapirdilar.
Forumni psixologik fanlar nomzodi, Adaptiv Intellekt instituti asoschisi Valeriy Gut tugatdi. U moslashuvchan intellekt o’nta komponentlari va psixologik immunitetning faoliyati prinsiplari haqida gapirdi. “Stress konsepsiyasining asoschisi, kanadalik shifokor Gans Selye, insonni stress emas, balki unga salbiy reaksiya buzadi, deb aytgan. Agar biz shablonli reaksiyalar – “ur-bos-tur” kabi qisqa stress-javoblarni tanlasak, o’zimizni faqat to’liq adaptatsiyasizlikka olib kelamiz. Asosiy fikr — yangi reaksiya usullarini yaratish qobiliyatida, bu XXI asr intellekti haqida, chunki intellekt — bu yangi qobiliyatlar va reallik fragmentlarini bir butun rasmga birlashtirishdir”.
Doimiy o’zgarishlar sharoitida AQ muvaffaqiyatga erishish uchun kalitli malakaga aylanyapti, tez va samarali o’zgarishlarga reaksiya berish qobiliyati — rivojlanishning hal qiluvchi faktori hisoblanadi.
