Bu maqola shuningdek qolgan tillarda ham mavjud:
English 
Русский (Russian)
Тошкент деярли семент чангига ғарқ бўлмоқда. Ва муаммо фақат шаҳар бўйлаб кўплаб қурилиш майдонларида эмас, балки собиқ ҳоким Жаҳонгир Ортиқхўжаев даврида қабул қилинган мутлақо абсурд қарорда ҳамдир. Ҳокимиятга оммавий равишда йўлаклар ва ички йўлларни бетонлаштириш ғояси қаердан келиб чиққанлиги ҳалигача сир бўлиб қолмоқда. Балки кимдир семент ишлаб чиқарувчиларнинг “пул ишлаб олиш” имкони бўлган, ёки масъул шахслар оқибатлар ҳақида ўйлаб кўрмаган бўлиши мумкин. Аммо энди биз шу қарорнинг оқибатларини кўриб турибмиз ва бу оқибатлар, айтиш мумкинки, қўрқинчлидир.
Орадан бор-йўғи бир неча йил ўтиб, дўлғовчанлик ва тараққиёт рамзи бўлиши керак бўлган бетон йўлаклар ва йўллар тарқаб, бугун шаҳар аҳолисини заҳарловчи чанг булутларига айланмоқда. Узоқ кутилган инфратузилмадан кўра биз нафас олиш имкони бўлмаган шаҳарни олдик.
Семент чанги қанчалик хавфли?
Семент чанги шунчаки майда ноқулайлик эмас. Бу сиз учун ҳақиқий ўлдирувчига айланиши мумкин. Ҳар куни Тошкент аҳолиси ушбу чанги нафасга олиб, унинг ўпкаларига қандай таъсир қилиши мумкинлигини билмасдан яшашади. Семент зарраларини доимий нафасга олиш нафас олиш тизими касалликларига олиб келиши мумкин: бронхит, астма ва ҳаттоки пневмокониоз — даволаш қийин бўлган касалликлар. Буни айтмасдан ҳам ўпка тўқималарига шикаст етказиш ёки танада яллиғланиш каби жиддий муаммоларни келтириб чиқаради.
Семент чанги нафақат нафас олиш тизимига, балки юракка ҳам зарар етказади, умумий соғлиқ ҳолатини ёмонлаштиради, аллергияларни келтириб чиқаради. Ҳокимият буларнинг барчасини биладими? Албатта! Лекин улар ўз хатоларини тузатишга шошилмаяптилар.
“Ҳақиқий ақлли одам, бутун шаҳарни бетонга ётқизиб, тахтадек катта семент медалини олиб, уни бўйнига осиб Анҳорга ташлаш керак. Бутун бетон қоплама бор-йўғи бир йилда куйиб кетди, яъни семент ишлаб чиқарувчиларнинг чиқиндилари билан бизларни заҳарлашлари етмаганидек, улар бу чанги тўғридан-тўғри ўпкаларимизга етказишга қарор қилдилар. Тарқалган бетон йўлаклар экологик зарарли чиқиндилар каби зарар келтиради. Ва ҳозир кимдир бизнинг ҳисобимиздан Дубайларда айланиб юрганда, биз бу чанги витаминдек ичмоқдамиз”, — деди журналист ва жамоат арбоби, “Мушуккент” лойиҳаси асосчиси Александра Иванюженко.
Унинг сўзларига кўра, бутун цемент қопламасини шаҳарда янгилаш керак. Бу “шаҳар дизайни” учун масъул шахсни топиш эҳтимоли кам, аммо, эҳтимол, шаҳар ҳокимияти биз бутун сементни ютиб бўлгунимизча кутишни тўхтатади.
Нима учун барчаси тезда парчаланиб кетди?
Бизга бетон йўлаклар барча муаммоларни ҳал қилади, деб айтган эдилар. Иқтисодий, экологик ва, энг муҳими, мустаҳкам эканлигини таъкидлаган эдилар. Лекин, ҳокимият мансабдорлари “унутганлар”ки, уларнинг мустаҳкамлик тушунчаси бор-йўғи бир неча йилни ташкил этади, кейин эса шаҳар чанга ботиб нафас ола олмай қолади. Нима учун бундай бўлди?
Биринчи навбатда, материаллар сифатини саволга олиш лозим. Қурилишда ҳақиқатан ҳам сифатли сементдан фойдаланишдими? Ёки, одатдагидек, ҳамма нарсада тежашга қарор қилишдими? Йўлаклар тезда парчаланиб кетганига қараб, шундай деб тахмин қилиш мумкин.
Иккинчидан, жойлаштириш технологиялари аниқ бузилган. Подрядчилар “ҳар қандай бўлса ҳам бўлаверади” деб ишлаганда, стандартларга риоя қилиш уларнинг охирги ўйлаган нарсаси бўлади. Натижа аён: ишлар тугаганидан кейин йўлаклар деярли дарҳол тарқалиб кетди.
Иқлим шароитлари ҳам жуда муҳим омил ҳисобланади. Тошкент — бу Лондон ёки Москва эмас, бу ерда бутунлай бошқа об-ҳаво шароитлари мавжуд. Иссиқ ва кескин ҳарорат ўзгаришлари бетон қопламаларига жиддий таъсир кўрсатади. Ва бу қурилиш вақтида ҳисобга олиниши керак эди, лекин нима учундир об-ҳавони бетон билан енгиб бўлади деб ўйлашган.
Ниҳоят, ушбу қопламаларга бўлган эътиборсизлик вазиятни янада ёмонлаштирди. Ўрнига ёки таъмирланиш ўрнига уларни тақдирга қўйиб юборишган, бу эса янада тезроқ бузилишига олиб келди.
Нима қилиш керак?
Вазият шунчалик назоратдан чиқдики, йўлларни шунчаки “соқлаш” ёки “тўғирлаш” аллақачон ёрдам бермайди. Ҳаммасини тезда ўзгартириш керак! Мана бир неча қадамлар, улар муаммони тузатишга ёрдам беради:
Биринчидан, цемент қопламаларини тўлиқ олиб ташлаш керак. Яридан ямоқ қилиб қўйишдан фойда йўқ, чунки эски қопламаларни бутунлай олиб ташлаш керак ва уларни мустаҳкам ва сифатли материаллар билан алмаштириш лозим.
Кейинги қадам текширилган материаллардан фойдаланиш бўлиши керак. Асфальт ёки брусчатка — бу вақт билан синовдан ўтган ечимлардир. Улар бир неча йилдан кейин хом-ашёга айланмайди ва ҳавони чанга тўлдирмайди, соғлиққа зарар келтирмайди.
Шунингдек, ишларнинг сифатини назорат қилишни кучайтириш лозим. Ҳокимият энди катта ишга жиддий ёндошиши керак. Қурилиш ишларини ҳеч кимга ишониб бўлмайди. Мустақил назорат ўрнатилиши керак, бу ишлар стандартларга мувофиқ бажарилишини таъминлаш учун зарур.
Албатта, хизмат кўрсатиш ва ўз вақтида таъмирлаш ҳақида ҳам унутмаслик лозим. Ҳатто энг юқори сифатли қопламалар ҳам тегишли эътиборсиз узоқ хизмат қила олмайди. Лекин бунинг учун аниқ режа, тизим, ҳақиқий ишлар керак, биз ҳар доим эшитадиган бўш ваъдалар эмас.
Тошкент кўпроқ хизматга лойиқдир, чунки у ерда нафас олиш қийин бўлиб қолмоқда. Бетон ишлари сабаб бўлди. Бетон тротуарлар айланиб бу севимли шаҳарни экофаоллик жиҳатидан вайрон қилмоқда.
Мақолада сунъий интеллект томонидан амалга оширилган таржима сабабли хатолар бўлиши мумкин. Тафсилотларни аниқлаш учун мақоланинг русча версиясига мурожаат қилинг. Агар хатоликларни сезсангиз, материални тузатиш учун Uzvaibik_bot телеграм-ботига ёзишингиз мумкин.
