Бу мақола шунингдек қолган тилларда ҳам мавжуд:
English 
Русский (Russian)
Жаҳон банки мутахассислари ҳаво ифлосланиши Тошкент аҳолисининг соғлиғига жиддий таъсир кўрсатиши мумкинлигидан огоҳлантиради. Уларнинг ҳисоботига кўра, ҳар йили PM2.5 қисмчалари — ҳаво ифлосланишининг энг хавфли компоненти — тахминан 3 мингга яқин муддатидан олдин ўлим ҳолатларига сабаб бўлиши мумкин. Шунингдек, аҳолининг фаровонлик йўқотишлари йилига улкан 488,4 миллион долларга баҳоланади.
PM2.5 — бу одам ўпкасига осонликча кириб борадиган жуда кичик заррачалар бўлиб, нафас олиш ва юрак-қон томир касалликларини келтириб чиқаради. Тошкентда бу заррачаларнинг концентрацияси қиш ойларида энг юқори даражада бўлиб, бу уй-жойлар ва тижорат биноларини кўмир билан иситишнинг кучли қўлланилиши билан боғлиқ. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, қишдаги PM2.5 ифлосланишининг тахминан 45% айнан кўмир билан иситиш туфайли юзага келади, бу даврда ифлосланиш даражаси энг юқори бўлади.
Ёз ойларида асосий ҳиссани шамол билан ташилувчи чанғ заррачалари ҳаво ифлосланишига қўшади, улар Тошкентга яқин ҳудудлардан келади. Бу чанғ бўронлари далалар ва қўриқланмаган ерлардан келиб чиқиб, вазиятни янада ёмонлаштиради. Бироқ, ёзда PM2.5 концентрацияси қишга нисбатан пастроқ бўлади.
Тошкентдаги антропоген ҳаво ифлосланиши манбалари орасида энг катта ҳиссани иситиш ва транспорт қўшади. Уй-жойлар ва тижорат биноларини иситиш йил давомидаги PM2.5 чиқиндиларининг деярли учдан бир қисмини ташкил қилади, айниқса қишда. Транспорт ифлосланишнинг иккинчи йирик манбаи бўлиб, шаҳардаги барча чиқиндиларнинг 25% и учун жавобгардир. Учинчи ўринда саноат турибди, у PM2.5 чиқиндиларининг тахминан 22% ни ташкил этади. Қурилиш чанғи ва йўллардан кўтариладиган чанғ тахминан PM2.5 чиқиндиларининг 18% ни ташкил этади.
Энг ёмони, Тошкент аҳолисининг 83% энг юқори ҳаво ифлосланиши даражаси бўлган 1 км² майдонли ҳудудларда яшайди, улар саломатликка энг жиддий таъсир кўрсатади. PM2.5 ҳаво ифлосланишига боғлиқ муддатидан олдин ўлим ҳолатларининг энг кўпи инсультдан келиб чиқади, ундан кейин юрак ишемик касаллиги ва пастки нафас йўллари инфекциялари кузатилади.
Ҳаво ифлосланишининг аҳолининг соғлиғи ва ҳаёт сифатига таъсири ҳали ҳам жиддий муаммо бўлиб қолмоқда. PM2.5 юқори концентрацияси нафас олиш ва юрак-қон томир касалликлари сонининг ўсишига, натижада ўлим ҳолатларининг кўпайишига олиб келади. Мутахассислар ҳаво ифлосланишини камайтириш бўйича чоралар кўришни, айниқса қиш ойларида, вазият энг жиддий бўлган вақтда, қатъий тавсия қиладилар.
Ифлосланишни камайтириш учун экологик тоза иситиш тизимларига ўтиш ва транспорт инфратузилмасини яхшилаш ҳукумат ва шаҳар маъмурияти учун муҳим вазифалардан бири бўлиб қолмоқда. Фақат шундагина ҳаво ифлосланиши даражасини пасайтириш ва Тошкент аҳолисининг соғлиғи ва фаровонлигини яхшилаш мумкин бўлади.
Мақолада сунъий интеллект томонидан амалга оширилган таржима сабабли хатолар бўлиши мумкин. Тафсилотларни аниқлаш учун мақоланинг русча версиясига мурожаат қилинг. Агар хатоликларни сезсангиз, материални тузатиш учун Uzvaibik_bot телеграм-ботига ёзишингиз мумкин.
