Бу мақола шунингдек қолган тилларда ҳам мавжуд:
English 
Русский (Russian)
Сўнгги ҳафталарда OLX платформасида ва турли ижтимоий тармоқларда ғайриоддий эълонлар пайдо бўла бошлади. Ўзбекистонликларга ўзларининг банк картаси ва телефон рақамини ижарага бериш орқали осон даромад — ҳафтасига 100 долларгача топиш таклиф қилинмоқда. Жуда жозибадек туюлаяптими? Бироқ, дастлаб бегуноҳ бўлиб кўринган бу схема ортида жиддий хавфлар ва киберуялдорликда қатнашиш хавфи бор. Бундай таклифлар — бу кибержиноятчилар томонидан тузилган қопқонлар бўлиб, бунга розилик бериш катта оқибатларга олиб келиши мумкин. Келинг, нега бундай схемаларда қатнашиш нафақат ноқонуний, балки сизнинг хавфсизлигингиз ва келажагингизни таҳдид остига қўядиганини тушуниб олайлик.
Схема қандай ишлайди?
Шундай эълонлардан бири ҳақида “Потребитель.уз” жамоатчилиги аъзоси ҳикоя қилди. У OLX’ни кўриб чиқар экан, қизиқарли таклифга дуч келди — кунлик 500 минг сўм маошга чатни бошқариш. Бу фирибгарлардан келган стандарт найранг — оддий иш учун юқори маош ваъда қилиш, бу эса эҳтимолий қурбонларнинг эътиборини жалб қилишга қаратилган. Фойдаланувчи реклама берувчи билан боғланди, аммо вакансия аллақачон тўлдирилган бўлиб чиқди. Бироқ, унга бошқа иш таклиф қилинди: ўзининг банк картаси ва телефон рақамини ижарага бериш. Бу учун унга олдиндан тўлов — ҳафтасига 100 доллар таклиф қилинди. Схема қонунийми, деган саволга реклама берувчи барчаси мутлақо қонуний эканлигини ишонч билан айтди.
Бу қанчалик хавфли?
Сиз ўз маълумотларингизни фирибгарларга топширганда, улар сизинг банк картангиз ва телефон рақамингизга тўлиқ кириш имкониятига эга бўлиб, уни турли жиноий мақсадларда қўллаши мумкин:
- Пул ювиш: Фирибгарлар сизинг банк маълумотларингизни ноқонуний молиявий операцияларни ўтказиш, ўғирланган маблағларни ўтказиш ва уларни турли ҳисоблар орқали ўтказиш учун ишлатиши мумкин.
- Фишинг ва маълумотларни ўғирлаш: Сизинг телефон рақамингизга кириш орқали кибержиноятчилар банк операцияларини тасдиқлаш учун SMS хабарларни тутиб қолиш, аккаунтларга кириш ва ҳатто ижтимоий тармоқлар ёки бошқа онлайн-сервисларни бузишлари мумкин.
- Ёлғон аккаунтлар яратиш: Сизинг маълумотларингиз турли онлайн платформаларда фирибгарлик мақсадида ёлғон аккаунтлар яратиш учун қўлланиши мумкин.
- Кредитлар билан фирибгарлик: Жиноятчилар сизинг номингиздан кредит ёки қарз олиши мумкин, бу катта қарзлар ва бузилган кредит тарихига олиб келади.
- SIM-картани қўллаш: Чет элда ишлайдиган фирибгарлар маҳаллий SIM-карталардан қўнғироқ қилиш учун фойдаланиб, ўзларини банк ходимлари ёки хавфсизлик хизматчилари сифатида таништиришлари мумкин.
Бу нега ёмон?
- Сиз жиноятга шерик бўласиз: Бундай схемаларга тушиб қолган кўплаб ўзбекистонликлар киберуялдорликда шерик сифатида кўриб чиқилмоқда. Сизинг маълумотларингизни қандай қўлланиши ҳақида хабарингизнинг йўқлиги жавобгарликдан озод қилмайди. Шахсий маълумотларни учинчи шахсларга топшириш жиноятда қатнашиш деб баҳоланиши мумкин.
- Ҳисобларингиздаги барча маблағларни йўқотиш хавфи: Банк маълумотларингизни топшириш орқали сиз ҳисобларингизга тўлиқ кириш имкониятини берасиз. Фирибгарлар картадан ўз манфаатларида фойдаланибгина қолмай, балки сизинг ҳисобларингизни ҳам бўшатиб юбориши мумкин.
- Банклар томонидан ишончни йўқотиш: Агар банк сиз картангизни учинчи шахсларга топширганингизни билиб қолса, бу ҳисобларингизни ёпишга ва сизинг исмингизни қора рўйхатга киритишга олиб келиши мумкин. Келажакда кредит олиш ёки янги ҳисоб очиш жуда қийин бўлади.
Хавфдан қандай қочиш мумкин?
- Ҳеч қачон банк маълумотларингизни ва телефон рақамингизни учинчи шахсларга топширманг. Агар сизга яхши даромад ваъда қилишса ёки хавфсиз эканлигига ишонтиришса ҳам, бунга ишонманг, бу фирибгарликдир.
- Интернетда ҳушёр бўлинг. Агар шундай эълонларни OLX каби платформаларда ёки ижтимоий тармоқларда кўрсангиз, уларга жавоб берманг ва шубҳали аккаунтлар ҳақида администраторларга хабар беринг.
- Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларига мурожаат қилинг. Агар сизни шундай схемага жалб қилишга уринишган бўлса ёки сиз аллақачон унинг қурбони бўлган бўлсангиз, полицияга зудлик билан мурожаат қилинг. Фирибгарлик ҳақида қанчалик тез хабар берсангиз, жиноятчиларни қўлга олиш имконияти шунчалик юқори бўлади.
Банк картангизни ва телефон рақамингизни ижарага бериш — бу нафақат ёмон ғоя, балки қонун билан жиддий муаммолар ва молиявий хавфсизлигингизнинг бузилишига тўғридан-тўғри йўлдир. Ҳушёр бўлинг ва ўз маълумотларингизни ҳимоя қилинг!
Мақолада сунъий интеллект томонидан амалга оширилган таржима сабабли хатолар бўлиши мумкин. Тафсилотларни аниқлаш учун мақоланинг русча версиясига мурожаат қилинг. Агар хатоликларни сезсангиз, материални тузатиш учун Uzvaibik_bot телеграм-ботига ёзишингиз мумкин.
