Бу мақола шунингдек қолган тилларда ҳам мавжуд:
English 
Русский (Russian)
Яқинда таълим соҳасидаги бир мансабдор шахс ўз кабинетида 5 минг долларлик пакетни топгани учун мукофот олгани, ДПС инспектори эса “ҳал қилувчи” билан телефонда гаплашишдан бош тортгани учун пулли рағбат олиб, маълум бўлди. Ҳар хил давлат хизматчилари порадан бош тортгани ёки шунга ўхшаш ҳаракатлари учун мукофот ва совғалар олишгани абсурд спектаклдан парчага ўхшайди. Бир қарашда, бундай амалиёт ижобий кўринишда бўлиши мумкин: ахир давлат хизматчилари ҳалоллик ва принципиалликни танламоқдалар ва шунинг учун улар рағбатлантирилмоқда. Аммо, чуқур ўйлаб кўрганда, бу тенденция ўз ичида жиддий таҳдидларни олиб келади, улар коррупцияга қарши курашни заифлаштириши мумкин бўлибгина қолмасдан, балки унинг янги ва янада хавфли шаклларини яратиши мумкин. Бу худди шифокор ҳар бир беморни ўлдирмагани учун ёки ўқитувчи болаларни урмагани учун мукофотлангандек. Бу ерда қандай мантиқ бор? Порадан бош тортганлик ва ўз ишини адо этиш нормал ҳолат бўлиши керак, буни олқишлаш шарт эмас, агар бу учун тўланса, ҳалоллик камдан-кам учрайдиган ва афсуски, сотиб олинадиган товарга айланади.
Норма тушунчасининг бузилиши
Коррупция — бу жамиятдаги давлат институтларига бўлган ишончни емирувчи, иқтисодиёт ва маънавий асосларни вайрон қилувчи хавфли вабо. Агар жамиятда порадан бош тортганлик учун мукофотлана бошланса, норма тушунчасининг ўзи бузилиб қолади.
Хизмат вазифаларини ҳалол бажариш қаҳрамонлик эмас, балки асосий талабдир. Ва агар бу учун мукофот ва совғалар тарқатила бошланса, ҳалоллик одатий хулқ-атвор доирасидан ташқаридаги қандайдир фавқулодда нарсадай кўринади. Бундай қадриятлар тизими қонунга ва маънавий принципларга риоя қилиш, алоҳида мукофотга арзийдиган камдан-кам учрайдиган ҳолга айланиши мумкин.
Тушунчаларнинг ўзгариши
Порадан бош тортгани учун мукофот бериш тушунчаларнинг ўзгаришидир. Бир томондан, биз коррупцияни қоралаймиз, лекин бошқа томондан, қонунбузарлик қилишни ҳатто хаёлига келтирмаслиги керак бўлган одамлар учун қўшимча рағбат яратамиз.
Бундай тизим ҳалол мансабдорлар жиноят содир этмаганлари учун мукофот кута бошлайдиган ёмон доирани яратади. Натижада порадан бош тортишга мукофот олиш умидида ҳаракат қилиш, шахсий маънавий қоидаларнинг ўрнига айланиши мумкин.
Бундан ташқари, бу амалиёт коррупцияни мустаҳкамлашда жиддий хавфларни олиб келади. Агар мансабдорлар ўз ҳамкасбларининг ҳалоллиги учун мукофот олаётганини кўришса, уларда аввал коррупция шароитини яратиб, кейин “қаҳрамонларча” порадан бош тортиб, мукофот ёки совға олиш васвасаси пайдо бўлиши мумкин. Узоқ муддатда бу коррупцияни фақат кучайтириб, уни янада яширин ва айёр шаклга айлантиради. Биз ёвузликни йўқ қилиш ўрнига, унинг янги шаклларини яратишимиз мумкин.
Коррупцияга қарши курашда нималар самара беради
Коррупцияга қарши самарали курашиш учун тизимли чоралар керак: давлат жараёнларининг шаффофлиги, коррупция жиноятлари учун ҳақиқий жавобгарлик, фуқаролик жамияти ва мустақил ОАВ назоратини кучайтириш. Коррупциянинг мумкин бўлмаслиги учун шароит яратиш муҳимдир, одамларни ноқонуний ҳаракатлардан бош тортишлари учун рағбатлантириш эмас.
Мукофот ва рағбатлар давлат жараёнларини такомиллаштиришда ташаббус кўрсатган, мамлакат ривожига ҳисса қўшган, иш самарадорлигини оширган ва жамиятга шараф билан хизмат қилаётганларга берилиши керак. Аммо жиноятдан бош тортишни рағбатлантириш — бу кўрсатувчи ва зарарли амалиёт бўлиб, у давлат ва унинг институтларига бўлган ишонч қолдиқларини ҳам йўқ қилиши мумкин.
Ҳалолликни мукофотлаш ўрнига, биз ҳалолликни ягона мумкин бўлган хулқ-атвор шакли қилишимиз керак. Фақат шундагина биз коррупцияни ҳақиқий маънода енгиб, қонун ва адолат ҳукмрон бўладиган жамиятни қуришимиз мумкин.
Матн ИИ томонидан таржима қилинган. Аниқроқ маълумот учун мақоланинг рус тилидаги вариантини фойдаланинг
