Bu maqola shuningdek qolgan tillarda ham mavjud:
English 
Русский (Russian)
Сўнгги ойларда Ўзбекистонда истеъмолчилар кризиси мумкинлиги мавзуси жамиятда фаол муҳокама қилинмоқда. Харидорсиз турган сотувчиларни кўрсатган бўш бозорлар видеолари интернетда тарқалиб, кўплаб миш-мишлар ва тахминларнинг пайдо бўлишига сабаб бўлди. Аналитик Тимурмалик Элмурадов вазият ҳақиқатдан ҳам ёмонми ёки йўқлигини аниқлашга қарор қилди.
Кризис ҳақидаги миш-мишлар қаердан келиб чиққан?
Аввалига, ижтимоий тармоқларда сотувчилар харидорларнинг йўқлигидан шикоят қилаётган бўш бозорлар видеолари пайдо бўлди. Бу турли хил тахминларнинг пайдо бўлишига сабаб бўлди. Баъзи аналитиклар одамларда пул камайиб кетганини, бунга меҳнат мигрантларидан келадиган пул ўтказмалари камайгани сабаб бўлганини таъкидлашди. Бошқалар харидорлар маркетплейсларга кўчиб кетгани сабабли офлайн дўконларда сотувлар камайганини айтишди. Учинчи гуруҳ эса, ҳатто маркетплейсларда ҳам ишлар ёмон кетаяпти, чунки глобал кризис ниҳоят Ўзбекистонга ҳам етиб келган, деб тасдиқлашди.
Ҳақиқатда нима бўляпти?
Тимурмалик Элмурадов вазиятни объектив баҳолаш учун маълумотларни ўрганди. Ва қуйидагилар аниқланди:
- Меҳнат мигрантларидан келадиган пул ўтказмалари камайгани йўқ, аксинча, 25% га ўсиб, 6,5 миллиард долларга етди. Бу маблағлар аҳолининг иккинчи даражали даромадларининг асосидир ва Ўзбекистонга қанча кўп пул киритилса, шунча кўп одамлар харид қилади.
- Бу йил карталарга тушадиган маблағлар ўтган йилга нисбатан 30% га ошди. Бу йиллик инфляция даражасидан, яъни 10,6% дан кўпроқдир. Демак, аҳолининг биринчи даражали даромадлари ҳам ўсиб бормоқда.
- Ҳамма сотувлар ҳам камайгани йўқ. Бу йил деярли барча соҳаларда, айниқса, хизмат кўрсатиш соҳасида ўсиш кузатилмоқда. Бу ўсиш фақат статистика билан эмас, балки реал компанияларнинг савдо айланмаси билан ҳам тасдиқланади.
- Маркетплейслар ривожланмоқда. Узум Маркет каби платформаларда буюртмалар ва сотувчилар сони бир неча бараварга ошган, бу эса бу секторда ижобий динамикани кўрсатмоқда.
- Глобал кризис, аслида, мавжуд эмас. Жаҳон бозоридаги вазият мураккаб бўлиб қолаётган бўлса-да, 3,2% ўсиш прогноз қилинмоқда, бу иқтисодиётнинг барқарорлашувини кўрсатади.
Кризис ҳақиқатан ҳам мавжудми?
Шунга қарамасдан, Элмурадов айрим соҳаларнинг Ўзбекистонда ривожланмаётганини қайд этмоқда. Масалан, автомобил сотувлари пасайиб кетган, кўчмас мулк бозори эса стагнацияга учраган. Бу “ҳаддан ташқари юқори нархлар” билан боғлиқ бўлиб, улар ўз чегарасига етган ва тушиб кетган, бу эса сотувларга таъсир кўрсатган.
Бироқ, умуман олганда, кўплаб секторларда компаниялар сони ёки озгина кўпайди, ёки бир хил даражада қолди. Вакансиялар сони камайган, айниқса ёзда, бу одатдаги мавсумий ҳолат, аммо бу йил камайиш янада сезиларли бўлди.
Келгусида нима бўлади?
Айрим соҳаларда маълум даражада пасайиш кузатилаётган бўлса-да, ҳозирча глобал кризис ҳақида гапириш эрта. Бу вақтинчалик ҳолатми ёки янги тенденциянинг бошланишими эканлигини аниқлаш учун учинчи чорак натижаларини кутиш керак бўлади, улар октябрда маълум бўлади.
Ҳозирча эса, Ўзбекистонда истеъмол маданияти ўзгариб, кўпроқ цивилизациялашиб бораётганига ўхшайди. Бозорлар, кўпгина операциялар норасмий ва нақд пулда амалга ошириладиган жойларда, бу ўзгаришларни биринчилардан бўлиб ҳис қилдилар.
Матн ИИ томонидан таржима қилинган. Аниқроқ маълумот учун мақоланинг рус тилидаги вариантини фойдаланинг
